ดร.ณัฏฐิกา แสงกฤช หัวหน้าทีมวิจัยเวชศาสตร์นาโน กลุ่มวิจัยการห่อหุ้มระดับนาโน ศูนย์นาโนเทคโนโลยีแห่งชาติ เข้ารับรางวัลชนะเลิศ DMSc Award ประจำปี 2562 ประเภทงานวิจัยและพัฒนาทางวิทยาศาสตร์การแพทย์ เรื่อง อนุภาคนาโนลิโปโซมแบบมุ่งเป้าเพื่อการวินิจฉัยพร้อมรักษาโรคมะเร็งต่อมน้ำเหลืองปฐมภูมิที่ระบบประสาทส่วนกลาง ประเภทงานวิจัยและพัฒนาทางวิทยาศาสตร์การแพทย์ ในงานการประชุมวิชาการวิทยาศาสตร์การแพทย์ ครั้งที่ 27 ภายใต้หัวข้อ “Healthy Living with Medical Sciences: Genomics” จัดโดยกรมวิทยาศาสตร์การแพทย์ กระทรวงสาธารณสุข ร่วมกับมูลนิธิกรมวิทยาศาสตร์การแพทย์ ระหว่างวันที่ 18-20 มีนาคม 2562 ณ อาคารอิมแพค ฟอรั่ม เมืองทองธานี โดยปีนี้สมเด็จพระเจ้าลูกเธอเจ้าฟ้าจุฬาภรณวลัยลักษณ์ อัครราชกุมารี ทรงโปรดให้ ศาสตราจารย์เกียรติคุณ ดร.คุณหญิงมธุรส รุจิรวัฒน์ รองประธานสถาบันวิจัยจุฬาภรณ์ ฝ่ายวิจัยและวิชาการ เป็นผู้แทนพระองค์เปิดการประชุม
ผลงานวิจัยของ ดร.ณัฏฐิกา แสงกฤช เป็นโรคเนื้องอกในสมอง/มะเร็งสมอง (brain tumors/cancer) จัดเป็นโรคที่วินิจฉัยและรักษายากมาก มีอัตราการเกิดความพิการและอัตราตายที่สูง และมีแนวโน้มของอุบัติการณ์เกิดเพิ่มขึ้นอย่างต่อเนื่องทั่วโลก แม้จะมีการคิดค้นยาที่มีประสิทธิภาพเพื่อรักษา แต่ปัญหาที่พบคือมากกว่า 95 เปอร์เซ็นต์ของยาที่ใช้อยู่ในปัจจุบันนั้นไม่สามารถผ่านเข้าไปรักษาโรคในสมองได้อย่างมีประสิทธิภาพ ทั้งนี้เพราะในสมองของมนุษย์มีตัวกรองกั้นระหว่างเลือดและสมอง (blood-brain barrier; BBB) เป็นตัวกีดขวางการเข้าไปของสารจากภายนอก ปัญหาดังกล่าวเกิดขึ้นกับมะเร็งสมองต่อมน้ำเหลืองปฐมภูมิในระบบประสาทส่วนกลาง (primary central nervous system lymphoma; PCNSL) ด้วยเช่นกัน เพื่อแก้ปัญหาดังกล่าว
ทีมวิจัยได้ออกแบบและประดิษฐ์อนุภาคนาโนสำหรับตรวจวินิจฉัยพร้อมรักษา (theranostics) ซึ่งประกอบด้วยอนุภาคนาโนลิโปโซม (liposome) ที่บรรจุสารทึบรังสี superparamagnetic iron oxide nanoparticles (SPIONs) (สำหรับการเป็น contrasting agent ติดตามเซลล์เป้าหมาย) ที่ทำงานร่วมกับ therapeutic antibody ชื่อ Rituximab (สำหรับการกำหนดเป้าหมายและการรักษาที่เฉพาะเจาะจง) และมีสารลดแรงตึงผิวเพื่อช่วยให้ระบบนำส่งนี้ข้ามผ่าน BBB จากการประเมินประสิทธิภาพของอนุภาคพบว่า อนุภาคสามารถข้ามผ่าน BBB ได้จริง มีความจำเพาะในการจับและเข้าเซลล์มะเร็งต่อมน้ำเหลือง สามารถช่วยเพิ่มประสิทธิภาพของ Rituximab ในการยับยั้งเซลล์มะเร็งแบบ apoptosis ในหลอดทดลองได้และมีผลต่อการยับยั้งเซลล์มะเร็งที่อยู่ภายใต้ BBB ทีมวิจัยได้ศึกษาเบื้องต้นในระดับ pre-clinical เพื่อยืนยันความสามารถในการวินิจฉัยแบบจำเพาะกับมะเร็งสมองในหนูทดลองที่มีอาการโรค พบสัญญาณของ MRI ชัดเจนที่บริเวณเป้าหมายในสมองหนูทดลอง จากผลการทดลองดังกล่าวแสดงให้เห็นว่าระบบส่งนาโนชนิดใหม่นี้มีศักยภาพ สำหรับการพัฒนาต่อยอดทางคลินิก เพื่อใช้ในผู้ป่วยมะเร็งต่อมน้ำเหลืองในระบบประสาทส่วนกลางปฐมภูมิและโรคความบกพร่องทางสมอง (neurodegerative disease) ชนิดอื่น ๆ ด้วย โดยสามารถปรับเปลี่ยนยา โมเลกุลมุ่งเป้า หรือสารทึบรังสี เพื่อให้เหมาะสมกับการรักษาโรคตามต้องการได้
งานวิจัยนี้เป็นความร่วมมือระหว่างศูนย์นาโนเทคโนโลยีแห่งชาติ สำนักงานพัฒนาวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีแห่งชาติ และศูนย์เครือข่ายการวิจัยด้านนาโนเทคโนโลยี นาโนเทค- มหาวิทยาลัยมหิดล ด้านการวิจัยเวชศาสตร์นาโนวินิจฉัยพร้อมรักษา
โดยในปีนี้มีผู้รับรางวัล 3 รางวัล ดังนี้
- รางวัลชนะเลิศ ประเภทงานวัยและพัฒนาทางวิทยาศาสตร์การแพทย์ ผู้ได้รับรางวัลคือ ดร. ณัฏฐิกา แสงกฤช ศูนย์นาโนเทคโนโลยีแห่งชาติ สำนักงานพัฒนาวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีแห่งชาติ ผลงานวิจัยเรื่อง อนุภาคนาโนลิโปโซมแบบมุ่งเป้าเพื่อการวินิจฉัยพร้อมรักษาโรคมะเร็งต่อมน้ำเหลืองปฐมภูมิที่ระบบประสาท ส่วนกลาง
- รางวัลชนะเลิศ ประเภทหนังสือ/ตำราทางวิทยาศาสตร์การแพทย์ ผู้ได้รับรางวัลคือ รศ.นพ. ชาญวิทย์ พรนภดล ภาควิชาจิตเวชศาสตร์ คณะแพทย์ศาสตร์ศิริราชพยาบาล มหาวิทยาลัยมหิดล ผลงานวิจัย โรคสมาธิสั้น (attention deficit hyperactivity disorder –ADHD)
- รางวัลชนะเลิศ ประเภทงานการพัฒนาบริการหรือการพัฒนาคุณภาพบริการทางวิทยาศาสตร์การแพทย์ ผู้ได้รับรางวัลคือ นายไพรัตน์ จำบัวขาว กลุ่มงานเทคนิคแพทย์ โรงพยาบาลบ้านเหลื่อม จังหวัดนครราชสีมา จากผลงานวิจัยเรื่อง นวัตกรรม LAB 4.0
