โครงการขับเคลื่อนแบบ Area based ในลักษณะกลุ่มสินค้าข้าวที่ทำงานด้วยความร่วมมือแบบ 4P (Public-Private-People Professional partnership) ระหว่างภาครัฐ ภาคเอกชน กลุ่มเกษตรกร และสถาบันการศึกษาในพื้นที่ โดยขับเคลื่อนแบบ 4 ค คือ คน (Reskill Upskill) คลังข้อมูล (Big Data) ความรู้สมัยใหม่ (Science & Technology) และ ความยั่งยืน (Sustainability) ดำเนินงานในพื้นที่นำร่อง 4 จังหวัด ได้แก่ จังหวัดลำปาง จังหวัดเชียงราย จังหวัดอุดรธานี และจังหวัดนครพนม โดยดำเนินงานปรับเปลี่ยนการเกษตรจากเดิมไปสู่การเกษตรบนฐานองค์ความรู้ตลอดห่วงโซ่ด้วยการประยุกต์ใช้เทคโนโลยีที่ทันสมัย เพื่อยกระดับเกษตรกรผู้ปลูกข้าวเหนียวให้มีการผลิตที่มีประสิทธิภาพสูง มาตรฐานสูง มูลค่าสูง สร้างรายได้เพิ่มขึ้น และเกิดความมั่นคงทางอาหาร โดยมีแผนการถ่ายทอดเทคโนโลยีด้านการผลิตข้าวด้วยเกษตรสมัยใหม่ ควบคู่กับการผลิตพืชหลังนาที่เหมาะสมแต่ละพื้นที่ การเพิ่มมูลค่าการแปรรูปผลผลิต การใช้ประโยชน์จากวัสดุเหลือใช้ทางการเกษตรตอบโจทย์เกษตรกรหมุนเวียน และการส่งเสริมการท่องเที่ยวชุมชนและวัฒนธรรมข้าวเหนียว ผ่านการดำเนินงานภายใต้ 4 แผนงานหลัก ดังนี้
แผนงานที่ 1 มุ่งพัฒนาทักษะเกษตรกรและถ่ายทอดเทคโนโลยีที่เหมาะสมเพื่อเพิ่มประสิทธิภาพการผลิตข้าวเหนียวอย่างยั่งยืน
แผนงานที่ 2 มุ่งยกระดับผลิตภัณฑ์แปรรูปจากข้าวเหนียวและการเพิ่มมูลค่าจากวัสดุเหลือทิ้งทางการเกษตร
แผนงานที่ 3 มุ่งพัฒนาเศรษฐกิจสร้างสรรค์จากทุนวัฒนธรรมทรัพยากรท้องถิ่นที่เกี่ยวข้องกับข้าวเหนียว
แผนงานที่ 4 มุ่งใช้เทคโนโลยีดิจิทัล และ Big data เพื่อยกระดับการผลิตและรายได้ของเกษตรกรผู้ปลูกข้าวเหนียว
แผนงานที่ 1 มุ่งพัฒนาทักษะเกษตรกรและถ่ายทอดเทคโนโลยีที่เหมาะสมเพื่อเพิ่มประสิทธิภาพการผลิตข้าวเหนียวอย่างยั่งยืน
พัฒนาเทคโนโลยีการผลิตเมล็ดพันธุ์เทคโนโลยีมาตรฐานเกษตรอินทรีย์ เทคโนโลยีการเกษตรสมัยใหม่ให้แก่เกษตรกรจำนวน 3,324 คน
1.เมล็ดพันธุ์
- พื้นที่ผลิตเมล็ดพันธุ์ 5,803 ไร่
- เมล็ดพันธุ์รวม 2,605 ตัน
- คิดเป็นมูลค่า 65.11 ล้านบาท
- รายได้ที่เพิ่มขึ้นจากการจำหน่าย 55.22 ล้านบาท
- ชุมชนเข้าร่วมปรับเปลี่ยนเป็นเกษตรอินทรีย์ 9 ชุมชน
2.แหนแดง
- เกษตรกรใช้แหนแดงในนาข้าว จำนวน 820 คน
- พื้นที่แหนแดง 1,397 ไร่ ผลผลิต 4,192.8 ตัน
- คิดเป็นมูลค่า 829,818 บาท
- ลดต้นทุนการผลิตไร่ละ 594 บาท
- ลดก๊าซเรือนกระจก 566 ตันคาร์บอน
- มูลค่าคาร์บอนเครดิต 536,879 บาท
3.พลังงานสะอาดโซล่าเซลล์
- เกษตรกรใช้โซล่าเซลล์ จำนวน 298 คน
- ลดต้นทนการสูบน้ำเข้าแปลงนาคนละ 1,109.8 บาท หรือปีละ 330,716 บาท
- พลังงานไฟฟ้าที่ผลิตได้ 51,776 kWh/ปี
- ลดก๊าซเรือนกระจก 30.68 ตันคาร์บอน
- มูลค่าคาร์บอนเครดิต 17,520 บาท
4.Digital Technology (แอปพลิเคชันไลน์บอทโรคข้าว/ดินและปุ๋ย/วางแผนการผลิต)
- เกษตรกรใช้แอปพลิเคชัน 1,256 คน
- ช่วยลดค่าใช้จ่ายด้านปัจจัยการผลิตทั้งปุ๋ยและยากำจัดโรคแมลงศัตรูพืช
แผนงานที่ 2 มุ่งยกระดับผลิตภัณฑ์แปรรูปจากข้าวเหนียวและการเพิ่มมูลค่าจากวัสดุเหลือทิ้งทางการเกษตร
1.การเพิ่มทักษะและความรู้ reskill-upskill ในการเพิ่มประสิทธิภาพการผลิตของผู้ประกอบการและเกษตรกรตลอดห่วงโซ๋การผลิตข้าวเหนียว
- กลุ่มผู้ประกอบการด้านปัจจัยทางการเกษตร เครื่องจักรกลทางการเกษตร โดรนทางการเกษตร ผู้ประกอบการโรงสี 387 ราย
2.การเพิ่มสมรรถนะของผู้ประกอบการและยกระดับผลิตภัณฑ์ใหม่ด้านการแปรรูปจากข้าวเหนียว จากชุมชนสู่สากล (กระบวนการ CDIO)
- ผู้ประกอบการเข้าร่วม 32 ราย และผลิตภัณฑ์ใหม่ 32 ผลิตภัณฑ์
- ปริมาณข้าวเหนียวที่ใช้ 47,203 กิโลกรัม
- รายได้เพิ่มขึ้น 7,463,444 บาท
3.การพัฒนานวัตกรรมทางอาหารที่แปรรูปจากข้าวเหนียวและการพัฒนานวัตกร ด้วยการอบรม Creative Design Thinking
- ต้นแบบผลิตภัณฑ์จากข้าวเหนียวใหม่ 72 ผลิตภัณฑ์
- ผู้ประกอบการด้านการแปรรูปผลิตภัณฑ์ 40 กลุ่ม และนวัตกร จำนวน 40 คน
- ปริมาณข้าวเหนียวที่ใช้ 22,665 กิโลกรัม
- รายได้เพิ่มขึ้น 2,966,609 บาท
4.การเพิ่มมูลค่าจากวัสดุเหลือทิ้งทางการเกษตร
- ต้นแบบแผ่น Particle Board จากฟางข้าว และพลาสติก สู่งานสร้างสรรค์ทางหัตถศิลป์
- ต้นแบบภาชนะจาก Biomaterial (ฟางข้าว)
- ต้นแบบงานหัตถกรรมโดยการใช้แกลบดำหรือเถ้าลอยจากโรงงานไฟฟ้าชีวมวล โดยประยุกต์ใช้ Geopolymer
- ต้นแบบดินปลูกคุณภาพสูงจากเถ้าลอยจากโรงงานไฟฟ้าชีวมวล และ/หรือ แหนแดง
- ต้นแบบงานหัตถกรรมสิ่งทอ การประยุกต์สีย้อมธรรมชาติจากทุ่งนา
ส่งเสริมกระบวนการสร้าง Carbon Credit และการสร้าง Eco–system ในการพัฒนาชุมชนคาร์บอนต่ำ 12 ชุมชน ด้วยการใช้พลังงานแสงอาทิตย์ในการทำการเกษตร การใช้ปุ๋ยอย่างมีประสิทธิภาพในการทำการเกษตร การท่องเที่ยวในชุมชนที่เป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อม การพัฒนา Circular Economy ภายในชุมชน และการสะสมคาร์บอนในชุมชน โดยวิธีการ Tailor Made Consulting and Practice
ตัวอย่างชุมชนนวัตกรรมมีบูรณาการองค์ความรู้เป็นต้นแบบในการพัฒนา และรักษ์สิ่งแวดล้อม
ชุมชนนวัตกรรม Eco Tourism กลุ่มบ้านเชียงดา อำเภอสร้างคอม จังหวัดอุดรธานี
- ผลิตเมล็ดพันธุ์คัด
- มีการเลี้ยงแหนแดง
- ผลิตปุ๋ยมูลไส้เดือนจากวัชพืชจอกหูหนูยักษ์จากอ่างน้ำพาน
- โซล่าเซลล์ใช้บนแพท่องเที่ยว
- ใช้พลังงานแสงอาทิตย์ในการผลิตข้าวฮางงอก
- ต้นแบบชุมชนแหล่งท่องเที่ยวอ่างน้ำพานและบูรณาการนวัตกรรม Eco Tourism
ชุมชนนวัตกรรม Regenerative Agriculture กลุ่มบ้านเอื้อม อำเภอเมือง จังหวัดลำปาง
- ผลิตเมล็ดพันธุ์คัด
- ใช่เทคโนโลยีพลังงานแสงอาทิตย์
- เลี้ยงแหนแดง และสร้างรายได้จากการจำหน่ายแหนแดง
- ทำเกษตรผสมผสานร่วมกัน
- ปลูกต้นไม้เพื่อสะสมคาร์บอนในชุมชน
- ปลูกข้าวโพดหลังนา สร้างรายได้แก่เกษตรกร
- ต้นแบบชุมชนนวัตกรรม Regenerative Agriculture
การเพิ่มมูลค่าจากวัสดุเหลือทิ้งทางการเกษตร
ผลิตจากเส้นฝ้ายแท้ย้อมสีธรรมชาติจากดิน และฟางข้าว
ผลิตภัณฑ์กระเป๋าจากกระสอบข้าวเก่าและกระเป๋าจากพลาสติกรีไซเคิลทอมือ
ผลิตภัณฑ์หัตกรรมจาก Geopolymer จากแกลบดำผสมเถ้าลอย
รากุ (Raku) ใช้ชีวมวลเหลือทิ้งในท้องนา เช่น ฟางข้าว ใบไม้ หญ้า เป็นต้น เป็นเชื้อเพลิงสำหรับให้สีแก่ผลิตภัณฑ์รากุ
ต้นแบบผลิตภัณฑ์
ข้าวแคบน้ำพริกเผาหมูหยอง
ขนมข้าวเหนียวดำกรอบผสมถั่วดาวอินคา
คัพเค้กข้าวเม่า
ข้าวพองจากเศษข้าวแต๋น
หอมนาคากระยาสารท
เครปโรลข้าวเหนียวมะม่วง
แผนงานที่ 3 มุ่งพัฒนาเศรษฐกิจสร้างสรรค์จากทุนวัฒนธรรมทรัพยากรท้องถิ่นที่เกี่ยวข้องกับข้าวเหนียว
เพื่อส่งเสริมการท่องเที่ยวชุมชนและการพัฒนาตลาดวัฒนธรรมข้าวเหนียวสู่การยกระดับเศรษฐกิจฐานรากในพื้นที่ของจังหวัดนำร่องทั้ง 4 จังหวัด
- จัดทำคลังความรู้ของชุมชนในด้านวัฒนธรรม ภูมิปัญญาท้องถิ่น ผลิตภัณฑ์ที่เกี่ยวข้องกับข้าวเหนียว
- ออกแบบโมเดลเส้นทางการท่องเที่ยวบนฐานวัฒนธรรมข้าวเหนียว 3 เส้นทาง พัฒนาให้เป็นหมู่บ้านแห่งการท่องเที่ยวด้วยวัฒนธรรมข้าวเหนียว 7 แห่ง
จังหวัดลำปาง
โมเดลเส้นทางวัฒนธรรมที่เกี่ยวข้องกับข้าวเหนียวในพื้นที่จังหวัดลำปาง ได้แก่ วัดธาตุลำปางหลวง-ทุ่งนาบ้านดอนแก้ว-ศูนย์เรียนรู้เกษตรบ้านสบลี-วัดสบลีและฉางข้าวโบราณ-วิสาหกิจชุมชนกลุ่มน้ำมอญแจ้ซ้อน-วิสาหกิจชุมชนกลุ่มข้าวทิพย์ร่มโพธิ์-บ้านคำออน-ถนนคนเดินกาดกองต้า-FLAT Café-วิสาหกิจชุมชนข้าวแต๋นอำพัน-บ้านพุทธทอง
จังหวัดเชียงราย
โมเดลเส้นทางวัฒนธรรมที่เกี่ยวข้องกับข้าวเหนียวในพื้นที่จังหวัดเชียงราย ได้แก่ อนุสาวรีย์พ่อขุนเม็งรายมหาราช- หอพิพิธภัณฑ์ศิลปวัฒนธรรมพื้นถิ่นล้านนาบ้านป่าแหย่ง-ร้องหวาย-วิสาหกิจแปรรูปข้าวและสมุนไพร (อ้อยจัน)-วิสาหกิจชุมชนศูนย์ข้าวตำบลศรีดอนมูล-พิพิธภัณฑ์ไทลื้อ ศรีดอนชัย-ถนนคนเดินเชียงของ-วิสาหกิจชุมชนท่องเที่ยวชุมชนบ้านน้ำม้า
หนังสือวัฒนธรรมข้าวเหนียวจังหวัดลำปาง
หนังสือวัฒนธรรมข้าวเหนียวจังหวัดเชียงราย
จังหวัดอุดรธานี
โมเดลเส้นทางวัฒนธรรมที่เกี่ยวข้องกับข้าวเหนียวในพื้นที่จังหวัดอุดรธานี
จังหวัดนครพนม
NAGA Nakhon Phanom 1: ชุมชนท่องเที่ยววัฒนธรรมเผ่าไทกวน บ้านนาถ่อน-พระธาตุเรณูนคร-อุแม่ทองแย้ม- พระธาตุพนม-ข้าวคุณแม่-ข้าวทิพย์มนต์
จังหวัดนครพนม
NAGA Nakhon Phanom 2: พระยาศรีสัตนาคราช-พระธาตุนคร-ข้าวสุข-ข้าวเม่าหวานบ้านนาล้อม-พระธาตุโพนสวรรค์-หจก.เพชรไพศาลค่ำคูณ (ห้วยไห)
แผนงานที่ 4 มุ่งใช้เทคโนโลยีดิจิทัล และ Big data เพื่อยกระดับการผลิตและรายได้ของเกษตรกรผู้ปลูกข้าวเหนียว
- คลังข้อมูลเกษตรกรอยู่ในรูปเสมือนเป็นเล่ม Passport
- แอปพลิเคชันสำหรับจัดเก็บข้อมูล เชื่อมโยงกลุ่มเกษตรกรและผู้ประกอบการ ฐานข้อมูลผลิตภัณฑ์ ระดับจังหวัด เพื่อการพัฒนาและขยายผลต่อไป
- ช่องทางสื่อสารและประชาสัมพันธ์โครงการฯ ในไลน์กลุ่ม เพจ Facebook และช่อง Youtube : BCG-Naga Belt Road
- ด้านเศรษฐศาสตร์
- ปัจจัยที่เกื้อหนุนและกลไกภายในชุมชนที่ส่งผลต่อการยอมรับ ผลลัพธ์ และผลกระทบที่มุ่งหวังของโครงการ
- การเชื่อมโยง BCG-Naga Belt Road Model กับระบบเศรษฐกิจส่วนรวมในระดับมหภาคเศรษฐศาสตร์
- BCG-Naga Belt Road Model ช่วยยกระดับบัญชีการผลิต บัญชีรายได้ และลดบัญชีรายจ่ายของประเทศได้
