องค์กรการเงินระหว่างประเทศ หรือ International Monetary Fund (IMF) ได้ประเมินว่า โลกจะเข้าสู่ภาวะเศรษฐกิจถดถอยภายในปี พ.ศ. 2566 โดยเฉพาะเศรษฐกิจของประเทศสำคัญ อาทิ ประเทศสหรัฐอเมริกา ประเทศในสหภาพยุโรป (EU) และประเทศเศรษฐกิจเกิดใหม่หลายประเทศในเอเชีย แอฟริกา และลาตินอเมริกา (BBC, 2023) ซึ่งเป็นเหตุให้ไทยอาจต้องเผชิญกับแรงต้านทางเศรษฐกิจ อันเนื่องจากผลกระทบของภาวะเศรษฐกิจถดถอยในหลายประเทศดังกล่าว หากแต่ว่าองค์กรธุรกิจไทยจะสามารถต่อสู้กับแรงต้านนี้ได้มากหรือน้อย ขึ้นกับความพร้อมในการสร้างความยืดหยุ่น (Resilience) เพื่อรับมือกับวิกฤตที่กำลังอาจจะเกิดขึ้นนี้

พลิกวิกฤตเป็นโอกาส

     ท่ามกลางการดิ้นรนของภาคธุรกิจที่ต้องเผชิญกับวิกฤตการณ์ เช่น ไวรัส สงคราม และความปั่นป่วนทางเศรษฐกิจ ไม่ว่าจะเป็นผลกระทบทางเศรษฐกิจจากโรคระบาด จากความขัดแย้งทางภูมิรัฐศาสตร์ที่สำคัญในบริเวณใกล้เคียง หรือจากภาวะอัตราเงินเฟ้อสูงทั่วโลก สิ่งเหล่านี้ มีนัยสำคัญที่ชี้ให้เห็นถึงความเสี่ยงของภาวะถดถอยทางเศรษฐกิจโลกที่มีแนวโน้มจะรุนแรงและเกิดขึ้นได้บ่อยกว่าในอดีต ทั้งนี้ วิกฤตเศรษฐกิจมักจะสร้างบทเรียนซ้ำๆ ในหลายแง่มุม เช่น วิกฤตอาจสร้างความเจ็บปวดให้แก่องค์กรที่ขาดความพร้อม ในขณะที่อีกแง่มุมหนึ่ง วิกฤตกลับเป็นโอกาสในการหากลยุทธ์ที่จะมาช่วยฟันฝ่ามรสุม หรือกลับตัวอย่างรวดเร็วเพื่อไปสู่จุดที่เหนือกว่าก่อนการเกิดวิกฤตเศรษฐกิจ ในองค์กรที่มีการเตรียมพร้อม เช่น การสร้างวัฒนธรรมความยืดหยุ่น (resilient organization) ภายในองค์กร (Koronis & Ponis, 2018) หรืออีกนัยหนึ่ง วิกฤตเป็นเพียงช่วงเวลาเฉพาะที่เปิดโอกาสให้ผู้เล่นที่เตรียมพร้อมได้รีเซ็ตนาฬิกา แล้วริเริ่มกลยุทธ์ใหม่ๆ เพื่อข้ามผ่านรูปแบบการแข่งขันแบบเดิมๆ ไปสู่จุดที่สูงขึ้น เป็นต้น (Hillmann & Guenther, 2021) ทั้งนี้ คุณลักษณะร่วมขององค์กรที่สามารถเติบโตก้าวข้ามวิกฤตได้อย่างแข็งแกร่ง คือ ความยืดหยุ่น อันเป็นผลมาจากความคล่องตัว และความริเริ่มสร้างสรรค์ แต่พฤติกรรมที่สำคัญที่สุดที่ทุกองค์กรที่ประสบความสำเร็จมีร่วมกัน คือ “การเลือกลงทุนและใช้ประโยชน์จากเทคโนโลยีดิจิทัลและ AI ที่ถูกต้องและเหมาะสมกับองค์กร” (Bughin et al., 2023)

เทคโนโลยีดิจิทัลเพื่อสร้างเกราะกันภัยต่อวิกฤตเศรษฐกิจจากภายใน

     การปรับเปลี่ยนกระบวนการทำงานไปสู่ระบบดิจิทัล (Digitisation) แทบจะกลายเป็นเงื่อนไขจำเป็นในการเติบโตขององค์กรธุรกิจทั่วโลก นับจากยุคของกระแสนวัตกรรมป่วนโลก (Disruptive innovation) โดยหากกล่าวในเชิงเหตุผลพื้นฐานแล้ว เทคโนโลยีดิจิทัลจะมาช่วยเพิ่มผลิตภาพการดำเนินงานขององค์กร (Preimesberger, 2020) กล่าวคือ เทคโนโลยีดิจิทัลเป็นเครื่องมือสำคัญในการช่วยลดต้นทุน แม้จะต้องเพิ่มการลงทุนด้านการตลาด การวิจัยและพัฒนา และสินทรัพย์ใหม่ ด้วยการเพิ่มประสิทธิภาพการดำเนินงานของบุคลากร กระบวนการ และเทคโนโลยี ภายในองค์กร แต่การลงทุนและใช้ทรัพยากรที่เหมาะสมในวิถีทางที่ถูกต้องจะช่วยลดผลกระทบในยามวิกฤตหรือยามที่เศรษฐกิจถดถอยได้ ซึ่งการก้าวข้ามวิกฤตนั้น ยังจำเป็นต้องลงทุนเทคโนโลยี AI ร่วมด้วย

     ในขณะที่ เทคโนโลยีดิจิทัล มุ่งใช้การใช้เทคโนโลยีฮาร์ดแวร์และซอฟต์แวร์ เพื่อจัดการและประมวลผลจากข้อมูลภายในองค์กร เพื่อสนับสนุนกระบวนการทางธุรกิจและการดำเนินงาน เช่น การจัดการข้อมูล การสื่อสาร และข้อมูลวิเคราะห์ประกอบการตัดสินใจ แต่เทคโนโลยีปัญญาประดิษฐ์ หรือ Artificial Intelligence (AI) เป็นการพัฒนาระบบคอมพิวเตอร์ให้สามารถทำงานที่แต่เดิมต้องใช้สติปัญญาของมนุษย์ เช่น การทำความเข้าใจและตีความภาษา การจดจำและตอบสนองต่อรูปแบบ การตัดสินใจ และการสังเคราะห์กระบวนการแก้ปัญหา ดังนั้น เทคโนโลยี AI สามารถใช้ในธุรกิจเพื่อทำให้กระบวนการเป็นไปโดยอัตโนมัติ ช่วยคาดการณ์และตัดสินใจ ตลอดจนปรับปรุงประสิทธิภาพและผลผลิต

เทคโนโลยีปัญญาประดิษฐ์ (AI) เพื่อสร้างความแตกต่างอย่างแข็งแกร่งสู่ภายนอก

     เทคโนโลยี AI ถูกคาดหมายว่า เป็นเครื่องมือสำคัญที่จะตอบสนองประสิทธิภาพการดำเนินงานทางธุรกิจได้ในทุกวิกฤต ทั้งนี้ แต่ละวิกฤตมักจะมีเงื่อนไขเฉพาะเจาะจงแตกต่างกันไป เนื่องจากในช่วงวิกฤต ความต้องการของผู้บริโภคมีแนวโน้มที่จะเกิดความผันผวนและมีความเฉพาะเจาะจงสูงขึ้น เช่น ช่วงวิกฤตเศรษฐกิจ ผู้บริโภคจะให้ความสำคัญกับคุณภาพและความคุ้มค่าในการใช้จ่ายสินค้ามากกว่าช่วงเวลาปรกติ หรือช่วงวิกฤตสุขภาพ COVID-19 ที่ผ่านมา ผู้บริโภคต้องการเทคโนโลยีเพื่อตอบโจทย์การเว้นระยะห่างทางสังคมเป็นการเฉพาะ ซึ่งเทคโนโลยี AI สามารถช่วยจับสัญญาณและตอบสนองความผิดปรกติเหล่านี้ได้ (Bughin et al., 2023) ยิ่งไปกว่านั้น กรณีศึกษาเกี่ยวกับเทคโนโลยี AI จำนวนมากในช่วงหลายปีที่ผ่านมา ได้พิสูจน์ศักยภาพของ AI เชิงประจักษ์ เช่น การควบคุมและตัดสินใจในระบบการทำงานแบบอัตโนมัติ การคัดกรองและเพิ่มประสิทธิภาพในการดำเนินงาน รวมทั้งสร้างโอกาสทางธุรกิจใหม่ๆ อาทิ ลดระยะเวลาและความเสี่ยงในกระบวนการพัฒนานวัตกรรมยาในภาคเภสัชกรรม พัฒนาระบบขับเคลื่อนยานยนต์ไร้คนขับในภาคยานยนต์ หรือเพิ่มระดับความแม่นยำและยกระดับการตัดสินใจในระบบการจัดการการดำเนินงานภายในองค์กร เป็นต้น

     โดยบริษัท Accenture ได้วิเคราะห์ผลความสัมพันธ์ของการลงทุนใช้เทคโนโลยี AI และความเสี่ยงภายใต้ภาวะเศรษฐกิจถดถอย และพบว่า เทคโนโลยี AI เป็นเทคโนโลยีที่จำเป็นอย่างมากในช่วงเวลาวิกฤต อ้างอิงจากผลการศึกษาดังแสดงในภาพที่ 1 ที่ว่า กรณีบริษัทขนาดใหญ่ที่มีการลงทุน AI นั้น สัดส่วนรายได้เฉพาะที่ได้รับจากการนำ AI มาใช้ เพิ่มขึ้นกว่าสองเท่าระหว่างปี 2018 ถึง 2021 และคาดว่าจะเพิ่มขึ้นต่อเนื่องเป็นประมาณสามเท่าโดยเฉลี่ย ระหว่างปี 2018 ถึง 2024 (Accenture, 2022)