เมื่อวันที่ 26 มีนาคม 2568 ณ ห้องประชุม CC-405 อาคารศูนย์ประชุมอุทยานวิทยาศาสตร์ประเทศไทย นิตยสารสาระวิทย์ สวทช. ได้จัดงานสัมมนาหัวข้อ “เขียนวิทย์ให้ว้าว กับเหล่านักสื่อสารวิทย์ !” โดยวิทยากรผู้คร่ำหวอดในวงการสื่อสารวิทยาศาสตร์ นำโดย ดร.นำชัย ชีววิวัฒน์ นายแพทย์ชัชพล เกียรติขจรธาดา หรือหมอเอ้ว และผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร.ปวย อุ่นใจ มาร่วมถ่ายทอดประสบการณ์และเทคนิคการเขียนวิทยาศาสตร์ให้น่าสนใจและเข้าถึงง่าย
ดร.นำชัย เริ่มต้นด้วยการเผย 5 เทคนิคสำคัญ ที่จะช่วยให้การสื่อสารวิทยาศาสตร์ของคุณทรงพลังมากยิ่งขึ้น ได้แก่
- การเปรียบเทียบโดยใช้ภาพ แผนที่ หรือสถานการณ์ที่คุ้นเคย เพื่อช่วยให้ผู้รับสารเข้าใจแนวคิดที่ซับซ้อนได้ง่ายขึ้น
- การใช้สเกลปรับขนาดหรือระยะทางให้สัมพันธ์กับสิ่งที่ผู้รับสารคุ้นเคย เพื่อให้เห็นภาพและเข้าใจได้ชัดเจนยิ่งขึ้น
- การใช้โมเดลสร้างแบบจำลองหรือแผนภาพ เพื่อแสดงให้เห็นโครงสร้างหรือความสัมพันธ์ที่ซับซ้อน
- การเปลี่ยนหน่วย โดยแปลงตัวเลขหรือหน่วยวัดที่เข้าใจยาก ให้เป็นสิ่งที่คุ้นเคย เพื่อให้ผู้รับสารเข้าถึงได้ง่ายขึ้น
- การใช้คำคมที่กินใจ เพื่อให้ผู้รับสารได้ขบคิดและจดจำ
จากนั้นในสัมมนามีการถาม-ตอบที่น่าสนใจหลายหัวข้อ ประเด็นแรกคือเรื่องของการแปลศัพท์ใหม่ ซึ่ง ดร.ป๋วย แนะนำให้บัญญัติศัพท์เอง โดยเน้นความเข้าใจของผู้รับสารเป็นหลัก ในขณะที่ นพ.ชัชพล เสนอให้ทับศัพท์พร้อมอธิบายความหมายเพื่อประโยชน์ในการค้นคว้าเพิ่มเติม นอกจากนี้ ดร.นำชัย ได้ให้คำแนะนำเกี่ยวกับการเล่าเรื่องผลการทดลอง โดยเสนอให้เริ่มต้นด้วยคำถามหรือความประหลาดใจเพื่อดึงดูดความสนใจของผู้รับสาร ส่วน นพ.ชัชพล ได้เน้นย้ำถึงความสำคัญของการใช้ภาพหรืออินโฟกราฟิกในการสื่อสารเรื่องสถิติ เพื่อให้ผู้รับสารเข้าใจได้ง่ายยิ่งขึ้น
ในส่วนของการสอนวิทยาศาสตร์ให้เด็กมัธยม วิทยากรทั้งสามท่านเห็นพ้องต้องกันว่าควรเน้นการสร้างความเข้าใจในกระบวนการทางวิทยาศาสตร์มากกว่าการท่องจำเนื้อหา และควรเชื่อมโยงเนื้อหากับสิ่งที่เด็กสนใจ เพื่อกระตุ้นความสนใจและส่งเสริมการเรียนรู้อย่างมีประสิทธิภาพ นอกจากนี้ ในประเด็นของการสื่อสารวิทยาศาสตร์กับผู้ที่มีความเชื่อต่างกัน นพ.ชัชพล เน้นการสร้างความไว้เนื้อเชื่อใจ และสื่อสารด้วยความเข้าใจ ในขณะที่ ดร.ป๋วย แนะนำให้เข้าถึงผ่านช่องทางที่คุ้นเคย เช่น บ้าน วัด โรงเรียน เพื่อลดช่องว่างและความขัดแย้งที่อาจเกิดขึ้น
สุดท้ายวิทยากรได้กล่าวถึงประเด็นอื่นๆ ที่น่าสนใจ เช่น การสร้างสมดุลระหว่างความกว้างและความลึกของเนื้อหา การรับมือกับการใช้ AI ในการเขียน สาขาวิทยาศาสตร์ที่ยังไม่ได้รับการสื่อสารเท่าที่ควร และการเขียนวิทยาศาสตร์ให้คงทน โดยรวมแล้ว วิทยากรเห็นว่า AI เป็นเครื่องมือที่มีประโยชน์ แต่ผู้ใช้ต้องมีวิจารณญาณ และควรเน้นการนำเสนอเนื้อหาที่อัปเดตและน่าสนใจ เพื่อให้วิทยาศาสตร์เป็นเรื่องที่เข้าถึงได้ง่ายและเป็นประโยชน์ต่อสังคมในวงกว้าง
งานสัมมนาครั้งนี้เต็มไปด้วยข้อมูลและเทคนิคที่เป็นประโยชน์สำหรับผู้ที่ต้องการสื่อสารวิทยาศาสตร์ให้เข้าถึงใจผู้คน ไม่ว่าจะเป็นนักเขียน นักสื่อสาร หรือคุณครู ได้รับความรู้ความเข้าใจเบื้องต้นเกี่ยวกับการสื่อสารวิทยาศาสตร์ สามารถนำความรู้ที่ได้ไปประยุกต์ใช้ในการเขียน การอ่าน การทำงานหรือในชีวิตประจำวันได้อย่างมีประสิทธิภาพ เกิดแรงบันดาลใจและความตระหนักถึงความสำคัญของการสื่อสารวิทยาศาสตร์ต่อสังคมไทย
About Author
