ไม่ใช่แค่ปะการังที่ฟอกขาว ! ดอกไม้ทะเลกับหอยมือเสือฟอกขาวได้เช่นกัน

วิกฤตการณ์ปะการังฟอกขาวกำลังลุกลามเป็นวงกว้างในพื้นที่ใต้ทะเลหลายแห่งทั่วโลก โดยประเทศไทยเริ่มพบปะการังฟอกขาวเป็นบริเวณกว้างในหลายพื้นที่ตามแนวชายฝั่งทะเลและเกาะต่าง ๆ ล่าสุดยังมีข่าวพบ ‘ดอกไม้ทะเล’ ในบริเวณหมู่เกาะโลคอล ซึ่งมีเกาะยาวาซัม เกาะแดง เกาะสี่ เกาะแม่อุไร ในเขตอุทยานแห่งชาติหาดนพรัตน์ธารา-หมู่เกาะพีพี ต.อ่าวนาง อ.เมือง จ.กระบี่ เริ่มเปลี่ยนสีเป็นสีขาวซีดด้วยเช่นกัน สร้างความตกใจและสงสัยให้แก่ผู้ที่พบเห็นว่าดอกไม้ทะเลฟอกขาวได้ด้วยหรือ ?

ความจริงแล้วภาวะฟอกขาวไม่ได้เกิดเฉพาะกับปะการังเท่านั้น แต่ยังมีสัตว์ทะเลกลุ่มไม่มีกระดูกสันหลังอีกหลายชนิดที่สามารถเกิดการฟอกขาวได้ เช่น ดอกไม้ทะเลและหอยมือเสือ สาเหตุก็เพราะพวกมันใช้ชีวิตแบบพึ่งพาอาศัยร่วมกันกับสาหร่ายเซลล์เดียวขนาดเล็กที่ชื่อว่า ซูแซนเทลลี (zooxanthellae) เช่นเดียวกับปะการัง

สำหรับกลไกการเกิดการฟอกขาวในดอกไม้ทะเลและหอยมือเสือนั้นแทบไม่ต่างจากปะการัง คือ สาหร่าย zooxanthellae จะเข้าไปอยู่อาศัยในเนื้อเยื่อของดอกไม้ทะเลและหอยมือเสือเพื่อพักพิงและหลบภัย ขณะเดียวกันสาหร่ายผู้เข้ามาอาศัยก็ช่วยเหลือทำหน้าที่นำของเสียอย่างคาร์บอนไดออกไซด์มาสังเคราะห์ด้วยแสงเพื่อสร้างออกซิเจนและอาหารแบ่งปันให้เจ้าบ้านได้นำไปใช้เจริญเติบโต มีข้อมูลพบว่าสาหร่ายสร้างอาหารให้แก่ดอกไม้ทะเลและหอยมือเสือมากกว่า 70% นอกจากนี้สาหร่าย zooxanthellae ยังใช้เม็ดสีของตัวเองช่วยเปลี่ยนเนื้อเยื่อใส ๆ ของดอกไม้ทะเลและหอยมือเสือให้มีสีสันสวยงามด้วย

หากแต่ว่าเมื่อใดที่น้ำทะเลเกิดการเปลี่ยนแปลง เช่น อุณหภูมิน้ำทะเลสูงขึ้น ระดับความเค็มเปลี่ยนไป จะส่งผลให้สาหร่ายจะผลิตอนุมูลอิสระ (free radical) ในปริมาณมาก ซึ่งเป็นพิษต่อเนื้อเยื่อของดอกไม้ทะเลและหอยมือเสือ เป็นเหตุให้เจ้าบ้านต้องขับสาหร่ายออกจากเนื้อเยื่อเพื่อความปลอดภัย และเมื่อผู้ผลิตสีสันหายไป ดอกไม้ทะเลและหอยมือเสือจึงเหลือเพียงเนื้อเยื่อใส ๆ และขาวซีดไปในที่สุด หรือที่เรียกภาวะฟอกขาวนั่นเอง ทั้งนี้หากภาวะฟอกขาวเกิดขึ้นต่อเนื่องเป็นเวลานานจนสาหร่ายไม่สามารถหวนกลับมาอยู่ร่วมกันดังเดิมได้ พวกมันจะขาดอาหารและตายในที่สุด

อุณหภูมิของน้ำทะเลที่เพิ่มขึ้นจากภาวะโลกร้อนไม่เพียงพรากสีสันความงามของโลกใต้ทะเลให้หายไปเท่านั้น แต่กำลังทำลายชีวิตของสัตว์ทะเลนานาชนิดให้ดับสลายลง และเมื่อใดที่ระบบนิเวศแนวปะการังมีอันต้องสูญสลาย เมื่อนั้นคือหายนะครั้งใหญ่ที่ส่งต่อมาถึงมนุษย์อย่างแน่นอน