เรื่องโดย ด.ญ.ฐิตินาถ คงเขียว
“ปลวก” แมลงที่ใครก็รู้จักดีและเกือบทุกคนนั้นเกลียดมันเพราะว่าปลวก เป็นแมลงที่กินเซลลูโลสเป็นอาหาร ซึ่งเซลลูโลสพวกนี้หาได้จากไหนกัน นั่นก็คือเนื้อไม้ ปลวกจะกินเนื้อไม้เป็นอาหารไม่ว่าจะเป็นไม้แห้ง ไม้อัด รากไม้ เศษซากใบไม้ต่างๆ หรือแม้กระทั่ง ผลิตภัณฑ์ที่แปรรูปมาจากเนื้อไม้เช่น กระดาษ เป็นต้นซึ่งแต่ละบุคคลก็จะมีวิธีกำจัดนานาชนิดเพื่อมากำจัดปลวกไม่ว่าจะเป็นการใช้สารเคมีใช้สารชีวภาพ น้ำหมักชีวภาพ นานาชนิด หรือวิธีการใช้สัตว์ที่เป็นศัตรูกับปลวก ซึ่งหารู้ไม่ว่า ตามจริงปลวกนี่ก็มีประโยชน์เหมือนกันนะ
มารู้จักกับปลวกกันเถอะ ปลวกเป็นแมลงซึ่งแมลงสังคม ซึ่งที่อยู่อาศัยหรืออาหารที่กินจะเป็นตัวแบ่งประเภทของปลวกชนิดต่างๆ โดยปลวกจะมีการแบ่งวรรณะ หลักๆ อยู่ 3 วรรณะ คือ ปลวกงาน ปลวกทหาร และปลวกสืบพันธุ์ซึ่งแต่ละวรรณะจะมีหน้าที่และลักษณะแตกต่างกันไป โดยผู้ที่มีสิทธิในการแบ่งว่าปลวกตัวไหนอยู่วรรณะไหน คือ ราชินีปลวก
ปลวกทหาร ปลวกทหารมีหน้าที่ปกป้องดูแลประชากรภายในรัง ปกป้องประชากรจากศัตรูภายนอก ถ้าอยากก็ให้ลองเอานิ้วไปใกล้ ๆ มันมันจะกัดซึงเจ็บมากถึงขั้นเลือดออกได้เลยทีเดียว
ปลวกงาน ปลวกงานมีหน้าที่หาอาหาร ดูแลประชากรภายในรัง ราชินี ซ่อมแซมรัง เพราะเมื่อรังของพวกมันถูกทำลาย สักพักก็จะมีปลวกงานจำนวนหนึ่งออกมาซ่อมแซมรังของพวกมันอย่างรวดเร็ว
ปลวกสืบพันธุ์ ปลวกสืบพันธุ์มีหน้าที่ออกไข่ และเป็นควบคุมสั่งงานระบบทุกอย่างภายในรัง แต่ก่อนหน้านั้นมันคือแมลงเม่าที่เราเห็นออกมาจำนวนมากเวลาฝนตกเพื่อผสมพันธุ์หลังจากผสมพันธุ์เสร็จ ก็จะลงไปสร้างรังปลวกจึงไม่น่าแปลกใจเลยที่เรามีประชากรปลวกอยู่มากมาย
ซึ่งดังที่กล่าวมานี้คือปลวกวรรณะต่างๆ ที่อยู่ภายในรัง ส่วนปลวกที่เราจะพบออกมาหาอาหารและกัดกินไม้นั้นคือปลวกงาน ซึ่งการออกมาหาอาหารของปลวกงานจะมีศัตรูต่างๆอยู่ภายนอกรังมากมายซึ่งประเด็นนี้จะกล่าวถึงมด มดที่เป็นสัตว์สังคมเหมือนกับปลวกและหน้าตาคล้ายคลึงกันอย่างมากแต่หารู้ไม่ว่า สัตว์สองตัวนี้คือศัตรูกัน เพราะชั้นในการออกไปหาอาหารของปลวกมันจึงต้องสร้างทางเดินยาวๆ อย่างที่เราเห็นๆกันเพื่อมาป้องกันตัวมันจากอันตรายภายนอก
หลังจากเรารู้จักกับข้อมูลพื้นฐานเกี่ยวกับปลวกแล้ว เราจะพามารู้จักกับประโยชน์ ของปลวกที่หลายคนอาจยังไม่รู้จักและสร้างความเสียหายอย่างเดียวแต่จริงๆแล้วมีการใช้ประโยชน์จากปลวกตั้งมากมาย
ทั้งในด้านการช่วยย่อยอินทรีย์วัตถุในระบบนิเวศด้านการเกษตรกรรมยกตัวอย่างเช่นการนำดินจอมปลวกมาใส่ต้นไม้ หรือการนำ “จาว” ของปลวกมาทำน้ำหมักใส่ต้นไม้จะทำให้มันเจริญเติบโตได้ดีขึ้น หรืออาจจะเอามาทำอาหารที่เราหลายๆคนรู้จักดีและมีราคาสูงมากๆด้วย นั่นก็คือเห็ดโคน เห็ดโคนก็จะขึ้นบริเวณรังปลวกเท่านั้นเพราะสิ่งที่ทำให้เกิดเห็ดโคนนั่นก็คือเชื้อราภายในรังของปลวก แต่มันยังมีประโยชน์ข้อหนึ่งของปลวกที่ใครบางคนยังไม่นึกถึง ว่านอกจากเห็ดโคนที่ขึ้นบริเวณรังปลวกที่กินได้แล้วยังมี “ปลวก” ไงล่ะ ปลวกเป็นสัตว์ที่ทั้งคนและสัตว์สามารถกินเป็นอาหารได้อย่างในทวีปแอฟริกาก็มีการนำปลวกมากินกันเป็นอาหาร หรือแม้แต่ในประเทศไทยบ้านเราเองที่นำปลวกมาคั่วกินกันอยู่บ่อยๆ
ทั้งหมดทั้งมวลที่กล่าวมานั้นคือประโยชน์ของปลวกที่ใครหลายๆ คนอาจจะยังไม่รู้มาก่อนมันแสดงให้เห็นถึงความสำคัญของปลวกสัตว์ที่เราเห็นว่ามันไม่มีประโยชน์อะไร แต่ดังที่กล่าวมานี้อยากจะให้ทุกคนอยู่กับมันอย่างสงบสุขทุกอย่างจะสมบูรณ์ได้ถ้ามันอยู่ถูกที่และถูกเวลา เราไม่ได้ห้ามท่านไม่ให้ไปทำลายรังปลวกที่มันสร้างความเสียหายให้กับท่านผู้อ่านทั้งหลาย แต่อยากให้มนุษย์ อย่างเราๆ ปรับตัวอยู่กับธรรมชาติอย่างเรียนรู้และเข้าใจ เพื่อรักษาธรรมชาติของเราเหล่านี้ไว้ ตราบนานเท่านาน
About Author
