กล้องฮับเบิลของ NASA / ESA ค้นพบดาวเคราะห์นอกระบบสุริยะ เป็นครั้งแรกที่ถ่ายภาพช่วงแสงที่ตาเห็นได้โดยตรง ดาวเคราะห์ดวงนี้อยู่ห่างจากดาวฤกษ์ดวงแม่มาก ปกคลุมไปด้วยแถบของก๊าซและฝุ่นขนาดมหึมา และอาจมีระบบวงแหวนที่น่าสนใจมากกว่าดาวเสาร์เสียอีก
กล้องโทรทรรศน์ในวงโคจรรอบโลกของเรา กำลังช่วยงานสำคัญให้นักดาราศาสตร์ศึกษาดาวเคราะห์นอกระบบสุริยะ
มีดาวเคราะห์ลึกลับหลายดวงที่โคจรรอบดาวฤกษ์อื่น และสิ่งที่เราอยากรู้ กล้องฮับเบิลก็มาเปิดเผยให้เราอีกแล้ว
จากการค้นพบที่ยิ่งใหญ่อีกครั้งหนึ่ง เมื่อหันกล้องไปสังเกตที่ดาวฤกษ์ที่ชื่อ ฟอมาลฮอท (Fomalhaut)
ดาวฟอมาลฮอท เห็นได้ในฟ้าซีกใต้และเป็นดาวสว่างมากดวงหนึ่งยามค่ำคืน อยู่ไกลจากเราประมาณ 25 ปีแสง ซึ่งถือว่าอยู่ไม่ไกลมากนัก
มันร้อนกว่าดวงอาทิตย์ของเรา และสว่างมากกว่าถึง 15 เท่า เพราะเผาผลาญไฮโดรเจนในอัตราที่รุนแรงมาก และเชื้อเพลิงจะหมดในช่วงพันล้านปีข้างหน้า ซึ่งมีช่วงชีวิตแค่ร้อยละ 10 ของดวงอาทิตย์ของเรา
แต่ที่น่าสนใจมากที่สุด คือ แผ่นจานขนาดใหญ่ของก๊าซที่ล้อมรอบดาวดวงนี้ ดูเหมือนเข็มขัด ลักษณะแบบนี้ได้จุดประกายความสนใจให้นักดาราศาสตร์
ดาวฟอมาลฮอท ไม่ได้อยู่ตรงศูนย์กลางของแผ่นจาน อาจเป็นเพราะแรงโน้มถ่วงของดาวเคราะห์ จึงทำให้มีรูปทรงเป็นแบบนี้
กล้องฮับเบิลจึงมาช่วยไขปริศนาแผ่นจาน ที่มีรูปร่างผิดปกตินี้ และเมื่อได้สังเกตตำแหน่งของดาวเคราะห์จากภาพของกล้องฮับเบิล โดยละเอียด พบว่ามันมีวงโคจรไกลจากดาวฟอมาลฮอทมากประมาณ 10 เท่าของระยะห่างจากดาวเสาร์ถึงดวงอาทิตย์
และเพื่ออ้างอิงถึงดาวฤกษ์ดวงแม่ นักดาราศาสตร์จึงตั้งชื่อดาวเคราะห์ดวงนี้ในทางดาราศาสตร์และให้จำได้ง่ายๆ ว่า ฟอมาลฮอท บี
มีการค้นพบดาวเคราะห์นอกระบบสุริยะมาก่อนหน้านี้แล้วหลายดวง แต่เป็นการค้นพบทางอ้อมคือการสังเกตลักษณะอื่นๆ เช่น สังเกตดาวฤกษ์เปลี่ยนตำแหน่งไป เพราะแรงดึงดูดของดาวเคราะห์ในวงโคจร หรือแสงดาวฤกษ์ลดลงเพราะดาวเคราะห์โคจรมาบังด้านหน้า
แต่ครั้งนี้ กล้องฮับเบิลถ่ายภาพดาวเคราะห์นอกระบบสุริยะนี้ให้เห็นได้โดยตรง และเป็นครั้งแรกที่ถ่ายภาพในช่วงแสงที่ตาเห็น เหมือนภาพที่เรามองเห็นทั่วๆ ไป
มหัศจรรย์มาก กล้องฮับเบิลถ่ายภาพดาวเคราะห์ในวงโคจรนี้ไม่ใช่แค่ครั้งเดียว แต่ทำได้ 2 ครั้ง ในช่วงเวลาห่างกันเกือบ 2 ปี เห็นจุดแสงของดาวเคราะห์ดวงเดิม เคลื่อนที่เปลี่ยนตำแหน่งไปรอบดาวฤกษ์ นั่นคือเราได้เห็นเส้นทางโคจรของดาวเคราะห์
และมันไม่ใช่แค่การได้เห็นวงโคจรเท่านั้น นักดาราศาสตร์คำนวณต่อไปว่า ดาวเคราะห์ใช้เวลาประมาณ 872 ปีของโลก จึงจะโคจรครบรอบ
ปัจจุบันนักดาราศาสตร์สนใจถ่ายภาพดาวเคราะห์นอกระบบสุริยะกันมาก “ฟอมาลฮอท” เป็นดาวฤกษ์สว่างมากดวงหนึ่งในท้องฟ้า
เมื่อเปรียบเทียบกันแล้ว ดาวเคราะห์จึงเป็นเพียงจุดแสงเล็กๆ เท่านั้น ซึ่งการสังเกตเห็นจุดแสงนี้ทำได้ยากมาก เพราะว่าแสงเจิดจ้าของดาวฤกษ์จะบดบังแสงดาวเคราะห์ จึงต้องใช้อุปกรณ์พิเศษที่ชื่อ “โคโรนากราฟ”
กล้องฮับเบิลจึงใช้อุปกรณ์นี้ถ่ายภาพดาวเคราะห์ได้โดยตรง แล้วนำมาช่วยสืบค้นข้อมูลอื่นๆ ได้ตามมา เช่น รูปทรงของแผ่นจานแบบนี้ แสดงว่ามันอาจมีมวลมากกว่าดาวพฤหัสบดีถึง 3 เท่า
และยังพบอีกว่า ฟอมาลฮอท บี สว่างมากกว่าปกติเมื่อเทียบกับขนาดของมัน
อาจมีระบบวงแหวนมหึมา ใหญ่กว่าของดาวเสาร์มาก ที่ช่วยสะท้อนแสงดาวฤกษ์ทุกทิศทางอีกส่วนหนึ่ง ในอนาคต สสารของวงแหวนอาจรวมกันเป็นดวงจันทร์ของมันเอง
โชคไม่ดีที่เราไม่มีโอกาสไปดาวเคราะห์ดวงนี้ แม้จะดูว่ามันอยู่ไม่ไกลจากเรามาก เมื่อคิดถึงระยะทางในจักรวาล
แต่ยานอวกาศยังต้องใช้เวลานับพันปีจึงจะไปถึง
ยังโชคดีที่กล้องฮับเบิลช่วยค้นพบสิ่งพิเศษสุดให้เรา ภาพที่น่าตื่นตาและความรู้วิทยาศาสตร์สุดมหัศจรรย์
