เป็นเวลา 150 ปีผ่านมาแล้ว ที่ชาร์ลส์ ดาร์วินได้เขียนและตีพิมพ์หนังสือ “การกำเนิดของชนิดพันธุ์โดยกระบวนการคัดสรรโดยธรรมชาติ (On the Origin of Species by Means of Natural Selection)” โดยได้รวบรวมข้อมูลและหลักฐานอ้างอิง จากการเดินทางไปกับเรือหลวงบีเกิล ดาร์วินได้เก็บเกี่ยวประสบการณ์ และข้อสงสัยเกี่ยวกับความแปรผันของสิ่งมีชีวิต ทำไมสิ่งมีชีวิตชนิดเดียวกันในที่หนึ่ง มีความแปรผันไปจากอีกที่หนึ่ง อะไรคือต้นเหตุเล็กๆ น้อยๆ ที่ทำให้พ่อแม่กับลูกแตกต่างกัน หรืออะไรคือต้นเหตุของความแตกต่างระหว่างสิ่งมีชีวิตที่แข่งขันซึ่งกันและกัน ซึ่งทำหน้าที่เสมือนเป็นวัตถุดิบให้เกิดการปรับตัว

กระบวนการเกิดสปีชีส์ใหม่ (speciation) คือกระบวนการเปลี่ยนแปลงจากสปีชีส์หนึ่งโดยการแตกแขนงออกเป็นสปีชีส์ใหม่ ก่อให้เกิดการเพิ่มจำนวนสปีชีส์มากขึ้น

ตัวอย่างการเกิดสปีชีส์ใหม่ที่นิยมพูดถึงกัน คือ การเกิดสปีชีส์ใหม่บนเกาะกาลาปากอส ที่ชาลร์ส ดาร์วินได้กล่าวเอาไว้ แต่ประเทศไทยก็มีตัวอย่างที่สามารถใช้อธิบายการเกิดสปีชีส์ใหม่ที่สมบูรณ์แบบเช่นกัน นั่นคือ การเกิดหอยมรกตแห่งเกาะตาชัย ซึ่งเป็นปรากฏการณ์การเกิดสปีชีส์ใหม่ที่คลาสสิคและมีหลักฐานที่สมบูรณ์ที่สุดในประเทศไทย โดยผลงานวิจัยได้รับการตีพิมพ์ในวารสาร Evolution ซึ่งเป็นวารสารชั้นน้ำของโลก

หอยมรกตแห่งเกาะตาชัย

บางครั้ง การทำตัวให้โดดเด่นมองเห็นได้ชัดเจนในสิ่งแวดล้อม อาจนำภัยมาถึงตัว สิ่งมีชีวิตจึงต้อง ปรับตัวให้กลมกลืนกับสิ่งแวดล้อมเพื่อหลีกเลี่ยงจากโจมตีของศัตรู หรือบางครั้งอาจ เป็นการล่อให้เหยื่อตายใจ กลไกเหล่านี้เรียก ว่า การพรางตัว หรือ Camouflage

นอกจากนี้ ยังมีรูปแบบการเปลี่ยนลักษณะตัวเองให้คล้ายกับสัตว์ชนิดอื่น เพื่อป้องกันภัย เรียกว่า การเลียนแบบ (Mimicry)

การพรางตัว และ การเลียนแบบ

กำเนิดแห่งชีวิต หรือ The origin of spiecies อาจนับได้ว่าเป็นจุดเริ่มต้นของการศึกษาวิวัฒนาการของสิ่งมีชีวิต และหลังจากยุคของดาร์วิน ได้มีนักวิทยาศาสตร์หลายคนทำการศึกษาเกี่ยวกับวิัวัฒนาการ ทำให้เกิดความรู้ความเข้าใจชีววิทยาเชิงวิวัฒนาการยุคใหม่ หรือ Neo-Darwinian

Neo-Darwinian เส้นทางหลังยุคดาร์วิน

ทฤษฎีวิวัฒนาการ นอกจากจะตั้งอยู่บนแนวคิดของการแปรผันของสิ่งมีชีวิตแล้ว ยังได้กล่าวถึง การคัดสรรทางธรรมชาติ (Natural Selection) ว่าเป็นกระบวนการที่สิ่งแวดล้อมได้ตรวจสอบและตัดสินเลือกเฉพาะความแข็งแกร่งของแต่ละปัจเจกที่จะอยู่รอดและสืบพันธุ์ต่อไปได้ ดังนั้น เพื่อที่จะอยู่ต่อไปได้ สิ่งมีชีวิตจึงต้องมีการ “การปรับตัว” (adaptation) ให้สามารถอยู่รอดได้จนถึงปัจจุบัน สิ่งมีชีวิตที่ไม่สามารถ “ปรับตัว” ก็ไม่สามารถอยู่รอดได้และสูญพันธุ์ไปในที่สุด

การปรับตัวของพืชกินแมลง

การปรับตัวจากน้ำสู่บก

นกฟินซ์ บนเกาะกาลาปากอส