เทคโนโลยีการเตรียมสูตรแป้งพิมพ์ผ้าจากสีธรรมชาติ

แนวโน้มของผู้บริโภคให้ความสำคัญกับผลิตภัณฑ์ที่เป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อม (eco-friendly products) อุตสาหกรรมสิ่งทอจึงมีการนำสีธรรมชาติมาใช้แทนสีเคมีมากขึ้น อย่างไรก็ดีการใช้สีธรรมชาติส่วนใหญ่เป็นการย้อมเส้นด้ายหรือผ้าโดยชาวบ้านหรือกลุ่มวิสาหกิจชุมชน ในขณะที่การใช้สีธรรมชาติพิมพ์ลงบนผ้ามีค่อนข้างน้อย ซึ่งอาจเกิดจากการที่ขั้นตอนการเตรียมแป้งพิมพ์สีธรรมชาติมีความยุ่งยาก ผู้ประกอบการขาดความรู้ในการทำบล็อกสกรีนหรือถ่ายลาย ทั้งยังขาดอุปกรณ์เครื่องจักรที่จำเป็น เป็นต้น

ทีมวิจัยพัฒนาวิธีการสกัดสีธรรมชาติให้อยู่ในรูปแบบสารละลายเข้มข้นหรือแบบผงจากวัตถุดิบธรรมชาติที่หาได้ในประเทศ แล้วนำมาปั่นผสมกับส่วนประกอบอื่นๆ ในอัตราส่วนที่เหมาะสม เพื่อเตรียมเป็นสูตรแป้งพิมพ์สีธรรมชาติในเฉดสีต่างๆ พร้อมกับทดลองนำมาใช้พิมพ์ลงบนผ้าและทดสอบสมบัติที่เกี่ยวข้อง

แป้งพิมพ์สีธรรมชาติที่พัฒนาขึ้น สามารถพิมพ์ลงบนผ้าได้หลากหลายชนิด เช่น ฝ้าย ไหม กัญชง ลินิน โดยใช้แม่พิมพ์ที่เป็นไม้แกะสลักหรือพืชผักผลไม้แกะสลัก (block printing) หรือใช้แม่พิมพ์ที่เตรียมจากกระดาษชุบพาราพิน (stencil printing) หรือใช้แม่พิมพ์ซิลค์สกรีนที่ถ่ายลายสำเร็จรูป (silk screen printing) ผนึกสีหลังการพิมพ์ลงบนผ้าด้วยการอบด้วยไอน้ำ หรือด้วยความร้อนโดยการนำผ้าไปรีดทับด้วยเตารีดหรือเครื่องรีดร้อน (heat press) จึงเหมาะกับกลุ่มผู้ประกอบการสิ่งทอ SMEs และกลุ่มวิสาหกิจชุมชน

คุณสมบัติและจุดเด่นของเทคโนโลยี

• แป้งพิมพ์สีธรรมชาติ สามารถพิมพ์ลงบนผ้าได้หลายชนิด เช่น ฝ้าย ไหม กัญชง ลินิน 
• ใช้กับแม่พิมพ์แกะสลัก (block printing) หรือแม่พิมพ์จากกระดาษชุบพาราพิน (stencil printing) หรือแม่พิมพ์ซิลค์สกรีนที่ถ่ายลายสำเร็จรูป (silk screen printing)
• กระบวนการผลิตสีผงและผลิตภัณฑ์ผ้าพิมพ์ใช้วัสดุจากธรรมชาติเป็นหลัก มีส่วนผสมของเคมีน้อย 
• ปัจจุบันแป้งพิมพ์สีธรรมชาติสำเร็จรูปพร้อมใช้ 6 เฉดสี ได้แก่ เฉดสีแดงและสีชมพูจากครั่ง เฉดสีเหลืองและสีน้ำตาลแดงจากดอกดาวเรือง เฉดสีน้ำตาลจากเปลือกผลชาน้ำมัน และเฉดสีเทาดำจากใบลำไย

สถานภาพทรัพย์สินทางปัญญา 
ความลับทางการค้า เรื่อง การเตรียมสกัดสีธรรมชาติให้อยู่ในรูปแบบน้ำสีเข้มข้นและผงพร้อมใช้

สถานภาพของผลงานวิจัย 
ต้นแบบระดับ pilot scale และทดสอบในสภาวะการทำงานจริง

ความร่วมมือที่เสาะหา
เสาะหาผู้รับอนุญาตใช้สิทธิ ผู้ร่วมทดสอบการผลิตในระดับ SME และระดับอุตสาหกรรม กลุ่มผู้ผลิตผงสีจากธรรมชาติ และผู้ผลิตผลิตภัณฑ์ผ้าพิมพ์ลายด้วยเครื่องรีดร้อน (heat press)

นักวิจัย
ดร.มณฑล นาคปฐม และคณะ
ศูนย์เทคโนโลยีโลหะและวัสดุแห่งชาติ (MTEC)
สำนักงานพัฒนาวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีแห่งชาติ (สวทช.)