“มะหาด” ต้นไม้พื้นบ้านที่พบได้ในป่าทุกภาคของไทย ใช้ขับพยาธิ์ลำไส้ได้ผลดี

พยาธิลำไส้ คำนี้อาจไม่คุ้นหูคนปัจจุบัน แต่เมื่อ 30-40 ปีก่อน แทบไม่มีใครไม่รู้จัก พยาธิเส้นด้าย พยาธิไส้เดือน พยาธิตัวตืด และอีกหลายๆพยาธิ ภาพที่เห็นจนชินตาตามงานวัดหรือตลาดนัด คือ พ่อค้าเร่ขายยา รายล้อมไปด้วยขวดโหลขนาดเขื่อง อัดแน่นไปด้วยหนอนพยาธิตัวอวบอ้วนหลากหลายชนิด ชวนให้สยดสยองไม่น้อยเมื่อนึกถึงว่า เจ้าสัตว์เหล่านี้ อาศัยอยู่ในท้องของเราเอง นับเป็นอุบายขายยาที่ได้ผลยิ่ง
โรคพยาธิลำไส้ เกิดจากการกินอาหารที่ปนเปื้อนด้วยไข่พยาธิ ซึ่งต่อมาฟักเป็นตัวภายในทางเดินอาหารของคน การที่พยาธิเหล่านี้ สามารถเจริญเติบโตอยู่ได้ โดยไม่ถูกเบียดขับออกจากร่างกาย ไปกับอุจจาระ  เป็นเพราะมีกลไกพิเศษ ที่ทำให้ส่วนหัวของมันเกาะติดกับผนังลำไส้ได้อย่างเหนียวแน่น เจ้าสัตว์เหล่านี้ ดูดกินสารอาหารจากหลอดเลือดที่หล่อเลี้ยงลำไส้ ส่งผลให้ร่างกายขาดสารอาหาร ผ่ายผอม เลือดจาง อ่อนแอ และถ้าพยาธิเหล่านี้มีจำนวนมาก ก็อาจรวมตัวเป็นก้อน อุดตันลำไส้ หรือท่อน้ำดี ทำให้อันตรายยิ่งขึ้นไปอีก

การขจัดพยาธิเหล่านี้ออกไปจากร่างกาย เพียงทำลายกลไกที่พวกมันใช้เกาะเกี่ยวลำไส้ของคน เมื่อไม่สามารถเกาะกับลำไส้ได้ ก็จะถูกย่อยและขับออกจากร่างกายในที่สุด ในสมัยก่อน “ไม่มี” ยาถ่ายพยาธิที่เป็นเคมี แต่คนไทยเราก็มียาสมุนไพรหลายชนิด ใช้ขับพยาธิ์ลำไส้ได้ผลดี หนึ่งในนั้นคือ  “มะหาด” ต้นไม้พื้นบ้านที่พบได้ในป่าทุกภาคของไทย

มะหาด หรือบางที่เรียก “ขนุนป่า” เป็นไม้ยืนต้นขนาดกลาง สูงราวตึก 2-3 ชั้น ใบเดี่ยวรูปวงรีขนาดใหญ่กว่าฝ่ามือเล็กน้อย โคนและปลายใบแหลม ขอบใบหยักละเอียด มีขนสั้นๆที่ผิวใบทั้งสองด้าน ดอกเป็นช่อ แยกเพศ ผลเป็นผลรวม ผิวขรุขระ รับประทานได้ มีรสหวานอมเปรี้ยว มีเมล็ดขนาดเท่าเมล็ดแตงโม 20-30 เมล็ด มะหาดมีเนื้อไม้หยาบ แข็ง เหนียว ทนทาน ใช้ก่อสร้าง ทำเครื่องเรือน รากใช้ย้อมผ้าให้สีเหลือง

แก่นไม้มะหาด เมื่อทำเป็นเครื่องยาแล้ว เรียกว่า ปวกหาด ผงปวกหาด เตรียมได้โดยต้มเคี่ยวแก่นมะหาดด้วยน้ำ ช้อนฟองขึ้นมาตากแห้งได้ผงสีขาวนวล ปั้นเป็นก้อน นำไปย่างไฟ จนเป็นสีเหลือง ได้เครื่องยาที่เรียกว่า “ปวกหาด”  การแพทย์ไทยระบุว่า ผงปวกหาด มีสรรพคุณ ใช้เป็นยาถ่ายพยาธิไส้เดือน พยาธิตัวตืด แก้ท้องอืดเฟ้อ แก้กระษัย แก้เบื่ออาหาร แก้กระหายน้ำ  แก้ฝีในท้อง แก้ปวด แก้ลม ขับโลหิต แก้ปัสสาวะกะปริบกะปรอย

สำหรับการถ่ายพยาธิ ใช้ผงปวกหาดแห้ง 1- 2 ช้อนชา ผสมน้ำสุกที่เย็นแล้ว ราวครึ่งแก้ว บีบน้ำมะนาวเล็กน้อย กินก่อนอาหารเช้า ห้ามใช้น้ำร้อนเพราะอาจทำให้คลื่นไส้อาเจียนได้ และถ้าต้องการเห็นตัวพยาธิ หลังจากกินยาผงมะหาดแล้วราว 2 ชั่วโมง ให้ละลายดีเกลือ 3 ช้อนโต๊ะ ในน้ำ 1-2 แก้ว ดื่มตาม เพื่อถ่ายตัวพยาธิออกมา

ยาถ่ายพยาธิปวกหาดนี้ ใช้ได้ทั้งเด็กและผู้ใหญ่ บางรายอาจมีอาการแพ้ ผิวหนังเป็นผื่นแดง คัน และอาจมีไข้ร่วมด้วย แต่อาการเหล่านี้ไม่รุนแรงและหายไปเองใน 1-2 วัน

การใช้ปวกหาดถ่ายพยาธิ แม้ว่าได้ผลดี แต่ก็มีความยุ่งยากในการเตรียมยาอยู่พอสมควร จึงถูกแทนที่ด้วยยาถ่ายพยาธิที่เป็นเคมี ด้วยหาซื้อได้ง่าย ใช้สะดวก ผลข้างเคียงน้อย มะหาด ในฐานะพืชที่ให้ยาขับพยาธิ จึงถูกลืมเลือนไป

มะหาด กลับมาเป็นที่รู้จักแพร่หลายอีกในปัจจุบัน โดยเฉพาะอย่างยิ่ง ในหมู่คนหนุ่มสาว ที่มีค่านิยมการมีผิวขาว ด้วยมีการวิจัยพบว่า สารสกัดจากไม้มะหาด มีฤทธิ์ลดการสร้างเม็ดสีผิวหนัง เครื่องสำอางที่มีส่วนผสมของมะหาด จึงเป็นที่นิยมในหมู่คนรุ่นใหม่ที่อยากมีผิวขาว

คนปัจจุบัน รู้จักชื่อมะหาด ก็ในฐานะที่เป็นสมุนไพรช่วยให้ผิวขาวเท่านั้น ไม่ใส่ใจสรรพคุณอื่นๆ หรือรู้จักหน้าตาของไม้มากประโยชน์นี้แต่อย่างใด มะหาดต้นเก่าแก่ข้างอาคารสำนักงานที่มหาวิทยาลัยแม่ฟ้าหลวง จึงถูกมองข้ามจากผู้คนที่ผ่านไปมา เห็นเป็นเพียงไม้ยืนต้นดาดๆเท่านั้น

ความเจริญทางการแพทย์และสาธารณสุข ทำให้วงจรชีวิตของเหล่าพยาธิถูกตัดตอน เราไม่ต้องกังวลกับโรคพยาธิลำไส้มากเหมือนในอดีตอีกต่อไป แต่เมื่อเหลียวมองรอบๆตัวเรา คนที่มีพฤติกรรมเช่นพยาธิลำไส้ แย่งชิงโภคทรัพย์ของสังคม โดยอาศัยกลไกพิเศษผูกมัดฐานะตนเองไว้ ยังคงมีให้พบเห็นได้โดยทั่วไป ได้แต่ทอดถอนใจว่า เมื่อไหร่หนอ สุจริตชนจะพ้นจากพยาธิสังคมเหล่านี้ได้เสียที

รายการอ้างอิง :

ไชยยง รุจจนเวท มหาวิทยาลัยแม่ฟ้าหลวง. มะหาด ขับพยาธิลำไส้. กรุงเทพธุรกิจออนไลน์ (Life Style : สุขภาพ). วันที่ 5 ตุลาคม 2555.– ( 308 Views)