เมื่ออดีตในช่วงเวลาที่พรรคคอมมิวนิสต์ประเทศไทยมีความเข้มแข็งมากในหลาย พื้นที่โดยเฉพาะพื้นที่อำเภอเต่างอยจังหวัดสกลนคร ในหลวงทรงใช้วิธีในการแก้ไขสถานการณ์ด้วยการเข้าไปพัฒนาชุมชน และมหาวิทยาลัยเทคโนโลยีพระจอมเกล้าธนบุรี (มจธ.) ก็เป็นหนึ่งที่รับหน้าที่ในการขับเคลื่อนกระบวนการพัฒนาคุณภาพชีวิตชาวบ้าน ให้ดีขึ้น

รศ.ดร.ศักรินทร์ ภูมิรัตน อธิการบดี มจธ. กล่าวว่ามจธ. ดำเนินงานร่วมกับ สวทช. และเครือข่ายในการเดินตามรอยพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ด้วยหลักการพัฒนาให้เกิดการพึ่งตนเองของชาวชนบท 3 สเต็ปคือ หนึ่งการสร้างความแข็งแรงให้ชุมชนอย่างค่อยเป็นค่อยไป สองการส่งเสริมหรือการสร้างเสริมให้ชาวบ้านมีการทำมาหากินที่สอดคล้องกับ สภาพสังคมภูมิประเทศ และสามการพัฒนาโดยอาศัยชาวบ้านแนะนำประโยชน์ให้ชาวบ้านเป็นผู้ตัดสินใจเพื่อ ให้เกิดการใช้ประโยชน์จากทรัพยากรที่มีอยู่อย่างสูงสุด ซึ่งในการดำเนินงานสเต็ปแรกสามารถทำให้ชาวบ้านมีชีวิตความเป็นอยู่ที่ดีขึ้น ทั้งอาหาร เครื่องนุ่งห่มและสุขอนามัย แต่ในสเต็ปที่สองเป็นงานที่ยากขึ้นเพราะต้องทำให้ชาวบ้านมีอาชีพสามารถ เลี้ยงตัวเอง เพราะลำพังแค่การปลูกข้าวและล่าสัตว์คงไม่พอที่จะทำให้ชาวบ้านมีคุณภาพชีวิต ที่ดี

“ถ้าจะทำให้ชาวบ้านเลี้ยงตัวเองได้ก็ต้องทำให้เขามีรายได้ เราจึงส่งเสริมให้เค้ามีการปลูกพืชหลังนา เช่น มะเขือเทศเพราะในอดีตไทยนำเข้ามะเขือเทศมาจากไต้หวัน และเรายังสอนให้ชาวบ้านรู้จักการทำมะเขือเทศเข้มข้นด้วยการระเหยน้ำออกเพื่อ ส่งไปขายให้โรงงานปลากระป๋อง”

ด้วยเหตุนี้จึงเกิดเป็นโรงงานหลวง ขึ้นเพื่อนำผลผลิตจากชาวบ้านสู่อุตสาหกรรมการแปรรูปเมื่อปี 2525 โดย มจธ. ได้นำความรู้ทางวิศวกรรมเข้าไปก่อสร้างโรงงานนำความรู้ไปให้ชาวบ้านและก่อ ให้เกิดอาชีพช่างขึ้นมาในชุมชนแต่ที่สำคัญคือเรานำพืชเกษตรอุตสาหกรรมอย่าง มะเขือเทศ กระเจี๊ยบแดง หม่อนเสาวรส และข้าวโพดฝักอ่อนมาเป็นตัวพัฒนาอุตสาหกรรมเกษตรในชุมชน ทำให้ชาวบ้านมีรายได้ที่เพิ่มมากขึ้นด้วยการเพิ่มมูลค่าให้ผลผลิต

ข้อ ดีของอุตสาหกรรมเกษตรคือ ทำให้ชาวบ้านรู้จักกับพืชที่เค้าปลูกอย่างลึกซึ้ง ปลูกอะไร ปลูกยังไง ขั้นตอนแบบไหนและคุณภาพต้องเป็นอย่างไรชาวบ้านเองจะรู้จักวางแผนการปลูก เพื่อให้มีผลผลิตเพียงพอสำหรับส่งเข้าโรงงานอย่างสม่ำเสมอและไม่สูญเสียผล ประโยชน์ในสเต็ปสุดท้ายที่ยาก และท้าทายก็คือการทำอย่างไรให้ชาวบ้านมีโรงงานเป็นของตัวเอง

รศ.ดร.ศักรินทร์ กล่าวต่อว่า ปัจจุบันดำเนินงานมาถึงสเต็ปที่สามคือพยายามช่วยให้เกิดวิสาหกิจชุมชนแต่ ปัญหาคือตอนนี้ชุมชนยังไม่มีผู้นำที่เข้มแข็งพอที่จะพากลุ่มก้าวไปสู่การ พัฒนาตัวเองต่อไปได้การที่จะทำให้ชุมชนก้าวสู่วิสาหกิจชุมชนได้นั้นไม่มี สูตรสำเร็จ ต้องเริ่มจากการทำงานแบบเคียงบ่าเคียงไหล่เป็นเพื่อนกับชุมชนและสิ่งที่จะ ให้ชาวบ้านได้คือเครื่องมือวิทยาศาสตร์ เทคโนโลยี ความรู้และโอกาส

เรา ทำหน้าที่เป็นศูนย์บริการความรู้ พยายามให้วิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีที่เรามีเป็นกลไกในการสร้างวิสาหกิจชุมชน และสิ่งที่เราพยายามทำคือ บอกให้เค้ารู้ว่าเรามีความรู้อะไรและถ้าเค้าอยากทำเราก็จะนำองค์ความรู้มา ให้แต่จะไม่ยัดเยียดวิสาหกิจชุมชนจะทำให้ชุมชนเข้มแข็ง พึ่งพาตัวเองได้ รู้จักนำของดีจากนอกชุมชนเข้ามาปรับใช้และพัฒนาต่อได้วิสาหกิจจะทำให้ชาว บ้านมีความสุขขึ้นเพราะเค้าจะได้ค่าตอบแทนจากการทำงานหนัก

แต่พวก เราไม่ใช่นักธุรกิจเราทำได้เพียงเป็นตัวขับเคลื่อนกระบวนการและหากลุ่ม ธุรกิจเข้ามารองรับผลิตผลจากชาวบ้านเพื่อให้เกิดรายได้ที่มั่นคงอย่างไรก็ ตามวิสาหกิจชุมชนชาวบ้านอาจไม่จำเป็นต้องเป็นเจ้าของโรงงาน

แต่ ต้องเข้าใจระบบตลาดดีขึ้น เข้าใจวิถีการพัฒนา หรือสามารถทำงานร่วมกับโรงงานใหญ่ได้อย่างรู้เท่าทันแต่สิ่งที่เป็นปัญหา สำหรับสังคมไทยคือความสำนึกรักบ้านเกิดเราจึงพยายามพัฒนาเยาวชนรุ่นใหม่ให้ เป็นผู้นำและอยากพัฒนาชุมชนตนเองให้ดีขึ้น แต่สิ่งที่แสดงชัดเจนว่าที่ผ่านมาเราทำสำเร็จคือชาวบ้านไม่ทิ้งถิ่นเข้ามา ขายแรงงานในเมือง ชาวบ้านมีความรู้ มีอาชีพ มีรายได้ และสิ่งที่ตามมาคือคุณภาพชีวิตดีขึ้นแน่นอน

นอกจากนั้น รศ.ดร.ศักรินทร์ ได้กล่าวทิ้งท้ายว่าบทบาทสำคัญของ มจธ.และสวทช.คือเป็นเพื่อนที่ร่วมคิดร่วมทำ ร่วมเรียนรู้กับชาวบ้านชุมชนเป็นฐานการเรียนรู้งานด้านสังคมของ มจธ. ทำให้เข้าใจบริบทของชุมชน เข้าใจขีดจำกัดของเทคโนโลยี หลายครั้งที่มีโอกาสนำนักศึกษาในมหาวิทยาลัยเข้ามาช่วยงานในชุมชน ทำให้นักศึกษาคิดเป็นทำเป็น และแก้ปัญหาเป็นจากการลงมือปฏิบัติ ซึ่งเป็นที่มาของหนึ่งในนโยบาย มจธ. คือ Work Integrated Learning ความรู้ที่ได้จากชุมชนเป็นผลทำให้งานวิจัยมีคุณภาพและตอบโจทย์สังคมได้ตรง ขึ้น

แหล่งที่มา : 2556. เทคโนโลยีเพื่อ’วิสาหกิจชุมชน’สร้างผู้นำรุ่นใหม่คืนถิ่น. สยามธุรกิจ (รายงานพิเศษ),  ฉบับวันที่ 16 – 18 ตุลาคม.– ( 53 Views)