ทุกวันนี้จำนวนผู้ป่วยโรคภูมิแพ้สูงมากขึ้นเรื่อยๆ ผลการสำรวจอุบัติการณ์ ของโรคภูมิแพ้ทั่วโลก และในประเทศ ไทยพบว่า เพิ่มขึ้น 3-4 เท่า ภายในระยะเวลา 40 ปี โดยในประเทศไทยมีอุบัติการณ์ของโรคภูมิแพ้โดยเฉลี่ย คือโรคจมูกอักเสบจากภูมิแพ้ร้อยละ 23-30 โรคหลอดลมอักเสบจากภูมิแพ้ หรือ โรคหืด ร้อยละ 10-15 โรคผื่นผิวหนังอักเสบจากภูมิแพ้ ร้อยละ 15 และโรคแพ้อาหาร ร้อยละ 5 โดยอุบัติการณ์ในเด็กจะสูงกว่าในผู้ใหญ่ ทั้งนี้ในประเภทของโรคภูมิแพ้ที่กล่าวมา ภูมิแพ้ที่นำไปสู่การเสียชีวิตมีอยู่ 2 ประเภทด้วยกัน คือ โรคภูมิแพ้ชนิดรุนแรงและโรคหืด

รศ.พญ.อรพรรณ โพชนุกูล คณะแพทยศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ กล่าวว่า โรคหืด เป็นโรคเรื้อรังที่เกิดจากการอักเสบเรื้อรังของหลอดลม และหลอดลมมีปฏิกิริยาตอบสนองต่อสารภูมิแพ้และสิ่งแวดล้อมมากกว่าปกติ เมื่อเจอสิ่งกระตุ้น หลอดลมจะหดเกร็งตัวแคบลง เยื่อบุภายในหลอดลมบวมขึ้น และสร้างเมือกเหนียว ทำให้ช่องทางเดินอากาศในหลอดลมแคบลง และเกิดอาการหอบหืด คือ หายใจหอบ เหนื่อย หายใจไม่เต็มอิ่ม บางรายต้องมารับการรักษาที่ห้องฉุกเฉินหรือนอน โรงพยาบาล และในบางรายอาจเสียชีวิตได้สำหรับในประเทศไทยพบว่า ร้อยละ 80 ของผู้ป่วยที่เป็นโรคหอบหืดมักจะมีอาการก่อนอายุ 5 ปี จากการสำรวจทางระบาดวิทยา ของผู้ป่วยในประเทศไทย พบผู้ป่วยเด็กเป็นโรคหอบหืดร้อยละ 10-15 และพบในผู้ใหญ่ร้อยละ 5 ซึ่งนอกจากเด็กเล็กจะมีพบภาวะหอบหืดได้มากแล้ว ปัญหาสำคัญในการรักษาโรคหืดในเด็ก คือ การพ่นยา

“เรารู้กันดีว่าคนเป็นหอบหืดต้องรักษาด้วยการพ่นยา ซึ่งการพ่นยาในเด็กเล็กเป็นเรื่องยากมาก เพราะจะต้องสูดยาพร้อมสูดหายใจเข้าทางปาก และต้องกลั้นหายใจเป็นเวลา 10 วินาที ซึ่งเด็กเล็กยังควบคุมการหายใจได้ลำบาก แต่ปัจจุบันมีการพัฒนาอุปกรณ์เสริมในการพ่นยา คือ ท่อต่อ ที่เรียกว่า สเปเซอร์ (Spacer) มาใช้ร่วมกับยาพ่น เป็นกระบอกที่ครอบเข้ากับใบหน้าของเด็ก และมีวาล์วปิดเปิดควบคุมทิศทางการหายใจ ทำให้เด็กสูดลมหายใจเข้า-ออก นำยาพ่นเข้าสู่ร่างกายได้ตามปกติ หากแต่ว่าอุปกรณ์ Spacer เป็นสินค้านำเข้าจากต่างประเทศ จึงมีราคาค่อนข้างแพง ประมาณ 1,400-1,500 บาท”

เพื่อพัฒนาอุปกรณ์เสริมช่วยพ่นยา Spacer ด้วยฝีมือคนไทย เพื่อคนไทย ในราคาไม่แพง รศ.พญ.อรพรรณ โพชนุกูล ได้ร่วมกับทีมนักวิจัยจากห้องปฏิบัติการอุปกรณ์ทางการแพทย์ หน่วยวิจัยวิศวกรรมชีวการแพทย์ ศูนย์เทคโนโลยีโลหะและวัสดุแห่งชาติ (MTEC) สำนักงานพัฒนาวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีแห่งชาติ (สวทช.) ประกอบด้วย ปริญญา จันทร์หุณีย์ ดร.ดนุ พรหมมินทร์ และดร.พสุ สิริสาลี คิดค้นและสร้างผลงานที่ชื่อว่า DIY SPACER อุปกรณ์ช่วยพ่นยาแบบมี ลิ้นวาล์วควบคุมทางเดินอากาศสำหรับการรักษาโรคหืดสำหรับเด็ก และผู้สูงอายุ

ปริญญา จันทร์หุณีย์ วิศวกรห้องปฏิบัติการอุปกรณ์ทางการแพทย์ กล่าวว่า “จุดเริ่มต้น การพัฒนา DIY SPACER มาจากลูกสาวผมเป็นโรคหอบหืด และได้มีโอกาสเข้ารักษากับ คุณหมออรพรรณ ซึ่งลูกสาวก็มีปัญหาเหมือนเด็กเล็กทั่วไป คือไม่สามารถใช้การพ่นยาแบบสูด pMDI ได้โดยตรง เวลาเกิดอาการต้องพาไปโรงพยาบาล ใช้การพ่นยาด้วยการครอบหน้ากากเหมือนครอบออกซิเจน เด็กก็ร้องไห้ ซึ่งคุณหมอแนะนำสองทางเลือกคือ ใช้ Spacer ที่ขายทั่วไป แต่มีราคาแพง หรืออีกแบบคือ ใช้แผ่นพลาสติกม้วนเป็นรูปกรวย แล้วนำมาครอบที่จมูก และปากของเด็ก จากนั้นพ่นยาเข้าที่ปากกรวยด้านที่แคบกว่า  แต่ก็มีปัญหาว่าเวลาใช้ต้องกดปากกรวยให้แนบกับใบหน้า ทำให้เด็กเจ็บ และเกิดรอยแผลที่จมูก ขณะเดียวกันการใช้กรวยมันไม่มี วาวล์ควบคุมการหายใจเหมือนอุปกรณ์ Spacer ทั่วไป ทำให้เวลาเด็กหายใจออกมา ลมหายใจก็ไปผสมกับตัวยาอยู่ในกรวย เมื่อสูดหายใจกับเข้าไปก็ได้ปริมาณยาที่น้อยลง ปัญหาเหล่านี้เป็นแรงบันดาลใจที่ทำให้เราอยากพัฒนาอุปกรณ์เสริม spacer ขึ้นมาเอง”

ดร.ดนุ พรหมมินทร์ หัวหน้าห้องปฏิบัติการอุปกรณ์ทางการแพทย์ ให้ข้อมูลเพิ่มเติมว่า ด้วยโจทย์เบื้องต้นคือ ราคา และความเร่งด่วนในการใช้งาน เพราะคนไข้รอนานไม่ได้ ทีมวิจัยจึงมีแนวคิดว่า อุปกรณ์ Spacer ที่พัฒนาขึ้นต้องทำจากวัสดุหาง่าย และผลิตได้ด้วยตนเอง หรือ DIY (Do It Yourself)

“Spacer ที่วางขายในท้องตลาด มีวาล์วปิดเปิด ลักษณะเหมือนไดอะแฟรม เป็นแผ่นบางๆ พอหายใจเข้าออกมันก็จะเปิดปิดตาม ทำให้ลมหายใจที่ปล่อยออกมาไม่ไปรวมกับตัวยา ตรงนี้ คือหัวใจสำคัญ ซึ่งในการออกแบบ ทีมวิจัยนำ ลิ้นวาล์วในอุปกรณ์สูบน้ำด้วยมือ หรือ ไซฟ่อนปั๊ม มาเป็นตัวควบคุมทิศทางการไหลของลมหายใจให้ไปทางเดียว เหมือนเวลาเราบีบไซฟ่อนปั๊ม เพื่อสูบน้ำ เวลาเราบีบหัวไซฟ่อนปั๊ม น้ำจะถูกดัน ไปยังภาชนะหนึ่ง เมื่อปล่อยมือจากหัวไซฟ่อนปั๊มน้ำก็ถูกดูดขึ้นมาไว้ที่หัว พอบีบใหม่น้ำที่ถูกดูดขึ้นมามันจะไม่ไหลกลับไปทางเดิมเป็นเช่นนี้ ไปเรื่อย ทำให้น้ำไหลไปทางเดียวกันในแต่ละจังหวะการบีบ และคลาย เราจึงนำมาใช้ทำหน้าที่เหมือนวาล์วควบคุมทางเดินอากาศ เวลาสูดหายใจเข้า ตัวยาก็จะไหลเข้าปอด เวลาหายใจออก อากาศจะไหลออกทางช่องเปิดด้านบน ไม่ไหล กลับเข้าไปผสมกับยา”

เขากล่าวถึงความพิเศษของ DIY Spacer ฝีมือคนไทยว่า นอกจากจะใช้วัสดุหาง่าย ประกอบใช้ได้เองแล้ว ต้นทุนการผลิตยังมีราคาเพียง 50-60 บาทเท่านั้น ทำให้เด็กๆ และผู้สูงอายุ มีโอกาสเข้าถึงอุปกรณ์ช่วยพ่นยามากขึ้น ประสิทธิภาพในการรักษาโรคหอบหืดก็ดีขึ้น ผู้ป่วยที่ต้องมาโรงพยาบาล หรือมานอนห้องฉุกเฉินก็ลดน้อยลง ซึ่งทีมวิจัยทุกคนต่างก็ภูมิใจอย่างมากที่มีส่วนช่วยเติมลมหายใจให้กับผู้ ป่วยเด็ก และผู้สูงอายุโรคหอบหืด

อย่างไรก็ตามนอกจาก DIY Spacer จะช่วยให้เด็กและผู้สูงอายุที่มีปัญหาในการพ่นยาช่วยเหลือตัวเองเบื้องต้น เมื่อมีอาการหืดแล้ว ยังนำไปประยุกต์ใช้กับผู้ป่วยโรคอื่นที่ต้องพ่นยา เช่น โรคหลอดลมอุดตันเรื้อรัง โรคถุงลม โป่งพอง เป็นต้น ความริเริ่ม และความสำคัญของ DIY Spacer ทำให้ผลงานนี้ได้รับรางวัลดีเด่น จากการประกวดนวัตกรรมเพื่อการพึ่งพาตนเองของชุมชน ในการประชุมวิชาการระดับชาติ มหาวิทยาลัยทักษิณ ครั้งที่ 22 ประจำปี 2555 และรางวัลเหรียญเงินจากงาน Seoul Interna tional Invention Fair (SIIF)2012 ณ กรุงโซล สาธารณรัฐเกาหลี โดยสมาคมส่งเสริมสิ่งประดิษฐ์และการวิจัยของเกาหลี

รศ.พญ.อรพรรณ กล่าวว่าความสำเร็จในการประดิษฐ์อุปกรณ์ช่วยพ่นยา ส่วนหนึ่งเราได้รับแรงบันดาลใจมาจากปรัชญาเศรษฐกิจ พอเพียงมาประยุกต์ใช้ในการพึ่งพาตนเอง โดยไม่ต้องอาศัยสินค้านำเข้าจากต่างประเทศ

“ในทุกวันนี้ด้วยแรงศรัทธา และมุ่งมั่นของทีมงานเราจึงเดินหน้าสอนวิธีการผลิต DIY Spacer ให้แก่บุคคลากรทางการแพทย์ และยังได้ร่วมกับทีมอาสาสมัครที่มีจิตอาสาช่วยกันทำเพื่อแจกผู้ป่วยเด็ก และผู้สูงอายุ โดยวัตถุประสงค์หลักของเราไม่ได้เน้นขาย เน้นทำแจกคนไข้และสอนผู้ที่ดูแลผู้ป่วยให้ทำเองได้ และตอนนี้ได้ทำโครงการเสนอไปยัง SCG ซึ่งทาง SCG ได้ตอบรับมาแล้วว่ายินดีสนับสนุนกิจกรรมของเรา โดยเบื้องต้นพนักงานของ SCG จะช่วยกันผลิตอุปกรณ์DIY Spacer จำนวน 3,000 ชิ้นเพื่อแจกจ่ายไปยังโรงพยาบาลต่างๆ ทั่วประเทศไทย”
สำหรับผู้ที่สนใจรายละเอียดวิธีการทำ DIY Spacer ติดตามได้ที่ เว็บไซต์ชมรมผู้ป่วยโรคหืด โรงพยาบาลธรรมศาสตร์เฉลิมพระเกียรติ http://tuasthmaclub.com

รายการอ้างอิง :
วัชราภรณ์ สนทนา. DIY Spacer นวัตกรรมเพื่อผู้ป่วยหอบหืด. กรุงเทพธุรกิจ (Smart Life).  ฉบับวันที่ 08 เมษายน พ.ศ. 2556.– ( 1226 Views)